Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 Προτάσεις Δήμου Πτολεμαΐδας

Στο πλαίσιο των αρχών και στόχων του ΕΣΠΑ 2007-2013 και του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 οι προτεινόμενες παρεμβάσεις του Δήμου Πτολεμαΐδας αφορούν την οικονομική ανασυγκρότηση και αξιοποίηση του δυναμικού και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής στους ακόλουθους θεματικούς τομείς :
· Ανασυγκρότηση και αναγέννηση του Αγροτικού Χώρου
· Δημιουργία συνθηκών για τη διαφοροποίηση της ιδιαίτερα συναρτώμενης με τον τομέα της ενέργειας παραγωγικής βάσης και προσαρμογή της στις νέες απαιτήσεις
· Αναβάθμιση του Περιβάλλοντος - Ανάπτυξη Αστικών Κέντρων - Ανάπτυξη της Υπαίθρου
· Εκπαίδευση – Κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού – Έρευνα –Καινοτομία - Προσαρμογή στις παραγωγικές κατευθύνσεις


1. Επαναπροσδιορισμός του Αγροτικού και Εδαφικού Χώρου του Δήμου Πτολεμαΐδας

Τα εδάφη του Δήμου Πτολεμαΐδας και της Επαρχίας Εορδαίας, υφίστανται επιπτώσεις εξαιτίας της μακροχρόνιας δέσμευσης μεγάλων εκτάσεων γης για τα ορυχεία της ΔΕΗ Α.Ε, της απόθεσης στείρων και της ιπτάμενης τέφρας.
Οι εκτάσεις αυτές μετά την ολοκλήρωση της εκμετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασμάτων παραμένουν στην ιδιοκτησία της ΔΕΗ και δεν αξιοποιούνται. Ο ρυθμός αποκατάστασης των εδαφών από την ΔΕΗ είναι εξαιρετικά βραδύς.
Εκτός της αποστέρησης του αγροτικού χώρου οι αποθέσεις στείρων και τέφρας στις περιοχές εξόρυξης προκαλούν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις , αλλοιώσεις του περιβάλλοντος χώρου της πόλης και των δημοτικών διαμερισμάτων και υποβάθμιση του τοπίου.
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης η αξιοποίηση των εκτάσεων μετά την εξορυκτική δραστηριότητα είναι αυτονόητη και αποδίδει στις τοπικές κοινωνίες σημαντικά οφέλη.
Η ανεργία που πλήττει τον Δήμο Πτολεμαΐδας, η κυριαρχία του ενεργειακού τομέα στην παραγωγική δομή της πόλης και της περιοχής και ο επαναπροσδιορισμός των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ α.ε. καθιστά επιτακτική την ανάγκη ανασυγκρότησης του παραγωγικού ιστού με βάση τις σύγχρονες, παραγωγικές κατευθύνσεις.
Στην κατεύθυνση αυτή ο δήμος Πτολεμαΐδας , σε συνεργασία με τους αρμοδίους φορείς και συνεργάτες (ΙΤΕΣΚ, ΑΝΚΟ, Ειδικοί συνεργάτες) επεξεργάζεται προτάσεις και υλοποιεί δράσεις τόσο στον πρωτογενή τομέα, όσο και στον τομέα της ανάκτησης και επανάχρησης των εδαφών των ορυχείων που περιβάλλουν την πόλη.
Οι δράσεις και προτάσεις του Δήμου Πτολεμαΐδας σε εξέλιξη είναι :
- Ίδρυση Ζώνης εγκατάστασης θερμοκηπίων σε εκτάσεις της πρώην λιπασματοβιομηχανίας ΑΕΒΑΛ
- Παραγωγής Βιομάζας για την τροφοδοσία των Λιγνιτικών σταθμών και την ενιαία καύση με τον λιγνίτη
- Διερεύνηση μέσω Σ.Δ.Ι.Τ. για την δημιουργία αυτοκινητοδρομίου Πτολεμαΐδας
- Δημιουργία προτύπων αγροκτημάτων

Προτάσεις :
- Καταγραφή εκτάσεων : Παροχή υποστήριξης προς τον Δήμο Πτολεμαΐδας και τους ΟΤΑ που περιβάλλονται από εξορυκτικές δραστηριότητες, ώστε σε συνεργασία με την ΔΕΗ και τις υπηρεσίες του Δημοσίου, να προβούν στην καταγραφή των εκτάσεων , τον προσδιορισμό των ειδικών δράσεων που θα αναπτυχθούν και τον προγραμματισμό αποδέσμευσης των εκτάσεων.
- Προώθηση νέων νομοθετικών ρυθμίσεων: Συνεργασία των συναρμοδίων Υπουργείων με την ΔΕΗ α.ε. και προώθηση νέων νομοθετικών ρυθμίσεων για τα εξής:
o την ταχεία αποκατάσταση των παλαιών ορυχείων από την ΔΕΗ
o τον έλεγχο αποκατάστασης των νέων ορυχείων
o την απόδοση των εδαφών στα οποία ολοκληρώθηκε η εξορυκτική δραστηριότητα και η αποκατάσταση, στους αντίστοιχους ΟΤΑ, για την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων, βάσει σχετικών θεσμοθετήσεων και των προτάσεων που θα κατατεθούν.

2. ΖΩΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΜΕ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗ
Ο Δήμος Πτολεμαΐδας προωθεί ήδη την ανάπτυξη της νέας επιχειρηματικότητας στον αγροτικό τομέα με την ίδρυση Ζώνης εγκατάστασης θερμοκηπίων με Τηλεθέρμανση στις εγκαταστάσεις της πρώην λιπασματοβιομηχανίας ΑΕΒΑΛ.
Στο εγκεκριμένο σχέδιο ανάπτυξης και εκμετάλλευσης του χώρου της πρώην ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΑΕΒΑΛ, εντάσσεται και η βούληση εκμετάλλευσης συγκεκριμένου, οριοθετημένου γηπέδου, ως χώρου εγκατάστασης θερμοκηπίων.
Η ίδρυση ζωνών θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων με Τηλεθέρμανση αποτελεί πολύχρονη επιδίωξη της περιοχής , που σήμερα αποκτά σημαντικό ενδιαφέρον, λόγω των αυξήσεων των τιμών καυσίμων και των κλιματικών αλλαγών που επιδρούν δυσμενώς στις εγκαταστάσεις των νοτίων περιοχών της χώρας.
Το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη θερμοκηπιακών καλλιεργειών στην περιοχή εκδηλώνεται ήδη από μικρούς καλλιεργητές καθώς και μεγάλες εταιρείες του κλάδου , υποστηρίζεται από την Αυτοδιοίκηση και αποτυπώνεται σε σχετικές διερευνητικές εργασίες και μελέτες σκοπιμότητας-βιωσιμότητας που εκπόνησε η ΑΝΚΟ.
Ο διαθέσιμος χώρος εγκατάστασης της ΑΕΒΑΛ είναι 158 στρέμματα και δεν επαρκεί για την κάλυψη της εκπεφρασμένης ζήτησης από μεγάλες εξαγωγικές εταιρείες, που εκδηλώνουν σοβαρό ενδιαφέρον, κυρίως λόγω του πλεονεκτήματος της Τηλεθέρμανσης , αλλά και λόγω του κλίματος της περιοχής .

Προτάσεις :
- Προσδιορισμός και διάθεση εκτάσεων της ΔΕΗ, του Δήμου Πτολεμαΐδας ή του Δημοσίου που γειτνιάζουν με τις εγκαταστάσεις Τηλεθέρμανσης
- Θεσμοθέτηση θερμοκηπιακών ζωνών
- Θέσπιση ειδικών κινήτρων - ενίσχυση των ποσοστών επιχορηγήσεων για την εγκατάσταση επιχειρήσεων θερμοκηπιακών καλλιεργειών
- Εκπαίδευση αγροτών και επιχειρήσεων – Κατάρτιση απασχολουμένων
- Ίδρυση τμημάτων μέσης, ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης στην περιοχή με κατεύθυνση τις νέες καλλιέργειες και καλλιεργητικές τεχνικές για την υποστήριξη των επιχειρηματικών δράσεων που θα αναπτυχθούν
- Ενίσχυση της Έρευνας νέων δυναμικών καλλιεργειών και νέων καλλιεργητικών τεχνικών
3. Ανάπτυξη ολοκληρωμένων σχημάτων παραγωγής και διαχείρισης ενεργειακών καλλιεργειών για την παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων

Την πρόταση αυτή, η οποία υποστηρίζεται από τον Δήμο Πτολεμαΐδας και την Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, επεξεργάστηκε το ΙΤΕΣΚ/ΕΚΕΤΑ και αποτελεί καινοτόμο δράση για την πόλη και τη χώρα μας , η οποία θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της τεχνογνωσίας που είναι απολύτως αναγκαία για την επιτυχημένη διείσδυση των ενεργειακών καλλιεργειών στην περιοχή και τη χρήση τους για την παραγωγή ενέργειας (θερμικής, ηλεκτρικής και/ ή συμπαραγωγής).
Βασική παράμετρος επιτυχίας της πρότασης αποτελεί η ανάκτηση και αξιοποίηση των εδαφών στα οποία ολοκληρώθηκαν οι εξορυκτικές δραστηριότητες της ΔΕΗ.
Εκτός από την Περιφέρεια και τις αντίστοιχες τεχνικές υπηρεσίες της (γεωργίας, περιβάλλοντος, κ.ά.) με το προτεινόμενο έργο θα ωφεληθεί σημαντικά ο γεωργικός πληθυσμός της περιοχής (δυνατότητες εναλλακτικών καλλιεργειών) αλλά κι οι τελικοί χρήστες ενέργειας (ΔΕΗ, θερμοκήπια, γεωργικές βιομηχανίες και βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου) καθώς και επενδυτές που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τη βιομάζα και τα βιοκαύσιμα.

Το έργο περιλαμβάνει τις παρακάτω διακριτές φάσεις
1. Επιλογή των κατάλληλων ειδών (ετησίων και πολυετών) και ποικιλιών με βάση τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες και τα γεωργικά συστήματα (υπάρχουσα υποδομή σε κτιριακούς χώρους κι εξοπλισμό) στην υπό μελέτη περιοχή.
2. Εγκατάσταση επιδεικτικών/ πιλοτικών αγρών έκτασης 50- 100 στρεμμάτων με τις επιλεγμένες ενεργειακές καλλιέργειες.
3. Διαχείριση των καλλιεργειών κατά την καλλιεργητική περίοδο με βάση τις αγρονομικές τους ανάγκες. Λήψη μετρήσεων που αφορούν στην παραγωγικότητά αλλά και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους ως καύσιμης ύλης.
4. Συγκομιδή, μορφοποίηση (π.χ. δέματα, μπρικέτες, κ.ά.).
5. Αποθήκευση και μεταφορά.
6. Οικονομική ανάλυση των υπό μελέτη ενεργειακών καλλιεργειών και σύγκριση με τις υφιστάμενες παραδοσιακές καλλιέργειες σύμφωνα με τους κανόνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
7. Ημερίδες εκπαίδευσης των αγροτών σε εντοπισμένα χρονικά διαστήματα (εποχή εγκατάστασης, συγκομιδής, μορφοποίησης, κ.ά.).

Προτάσεις :
- Διάθεση εκτάσεων της ΔΕΗ, του Δήμου Πτολεμαΐδας ή του Δημοσίου για την εφαρμογή ενεργειακών καλλιεργειών στην περιοχή
- Παροχή Κινήτρων - Ενημέρωση – Εκπαίδευση - Υποκίνηση -Υποστήριξη των αγροτών και των φορέων για τις νέες δυνατότητες εναλλακτικών καλλιεργειών
- Ενσωμάτωση των νέων κατευθύνσεων στα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων και τα Ινστιτούτα της περιοχής και της χώρας για την υποστήριξη των επιχειρηματικών δράσεων που θα αναπτυχθούν
- Ενίσχυση της Έρευνας νέων εναλλακτικών καλλιεργειών και νέων καλλιεργητικών τεχνικών

4. Παραχώρηση στον Δήμο και αξιοποίηση Φράγματος Περδίκα

Ο Δήμος Πτολεμαΐδας ενδιαφέρεται να αναλάβει την ολοκληρωμένη διαχείριση του Φράγματος Περδίκα, με σκοπό να αξιοποιήσει τις αρδευτικές και ενεργειακές δυνατότητες του υδατοταμιευτήρα και να αποδοθεί στην πόλη ένας χώρος που θα συγκεντρώσει δραστηριότητες άθλησης και αναψυχής.
Προϋπόθεση για την αξιοποίηση του Φράγματος αποτελεί η παραχώρησή του από το ΥΠΟΙΟ στον Δήμο Πτολεμαΐδας.
Εφόσον διευθετηθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς και παρασχεθεί η απαιτούμενη νομιμοποίηση παρεμβάσεων, οι ενέργειες και δράσεις αξιοποίησης που θα αναπτυχθούν από τον Δήμο περιλαμβάνουν ενδεικτικά τα εξής:
- ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΠΥΘΜΕΝΑ : διερεύνηση δυνατοτήτων χρήσης της τέφρας που απορρίπτουν οι ΑΗΣ/ΔΕΗ της περιοχής και εφαρμογή
- ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΙΣ - ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΠΙΟΥ : υλοποίηση ήπιων παρεμβάσεων και εγκαταστάσεων άθλησης - αναψυχής
- ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΡΔΕΥΣΗΣ : Εκμετάλλευση του υδατοταμιευτήρα και του εγκατεστημένου συνδετήριου αγωγού Φράγματος – ΑΕΒΑΛ, μήκους 6 χλμ. , για την άρδευση των αγροτικών εκτάσεων της περιοχής.
- ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ : Τεχνικοοικονομική τεκμηρίωση κατασκευής μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού κλπ.
- ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ: Ενοποίηση του άλσους περιοχής Φράγματος με το γειτνιάζον άλσος "Κουρί" Πτολεμαΐδας, με τις αναδασωτέες εκτάσεις των ορυχείων περιοχής Περδίκα - Ολυμπιάδας – Γαλάτεια , για την θωράκιση της πόλης και των δημοτικών διαμερισμάτων από την ρύπανση των ορυχείων και των σταθμών παραγωγής της ΔΕΗ .
- ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ : Ενοποίηση του οικοσυστήματος του Φράγματος με τα γειτνιάζοντα λιμναία οικοσυστήματα περιοχής ΝΑTURA (λίμνες ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΣ-ΖΑΖΑΡΗ)
- ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ : Εγκαταστάσεις φιλοξενίας και συνάθροισης των επισκεπτών, παρατηρηρίων λιμναίων οικοσυστημάτων, ερασιτεχνικής αλιείας κλπ.
- ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ : Ανάπτυξη προπονητηρίων και συστηματική διοργάνωση αθλητικών γεγονότων
- ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΝΑΨΥΧΗΣ : Προσπελασιμότητα και ασφαλής πρόσβαση όλων των πολιτών.

Η διαχείριση του χώρου μπορεί να περιλαμβάνει πλήν του Δήμου Πτολεμαΐδας, κατόπιν ειδικών συμπράξεων, συμφωνιών και προγραμματικών συμβάσεων, ιδιωτικούς φορείς ή ενδιαφερομένους δημόσιους και δημοτικούς οργανισμούς και οργανώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (αθλητικές, περιβαλλοντικές, οικολογικές κλπ.) που δραστηριοποιούνται ήδη στην περιοχή.

Προτάσεις :
- Υποστήριξη της παραχώρησης του Φράγματος Περδίκα από το ΥΠΟΙΟ στον Δήμο Πτολεμαΐδας
- Χρηματοιοικονομική στήριξη των προτεινομένων δράσεων

5. Μετεγκατάσταση Οικισμών : Δημιουργία προτύπων αγροτικών οικισμών

Σοβαρό κοινωνικό ζήτημα της περιοχής αποτελούν οι μετεγκαταστάσεις οικισμών που πλήττονται διαχρονικά από τις εξορυκτικές και παραγωγικές δραστηριότητες της ΔΕΗ.
Ο Δήμος Πτολεμαϊδας προωθεί τα έργα μετεγκατάστασης της Κοινότητας Κομάνου και προετοιμάζει την υποδοχή των υπό μετεγκατάσταση κοινοτήτων Μαυροπηγής , Ποντοκώμης, Μαυροδενδρίου.

Προτάσεις :
- Υποστήριξη μελετών και έργων ανάπτυξης Προτύπων Αγροτικών Οικισμών για την ομαλή μετεγκατάσταση των κατοίκων των πληγεισών περιοχών.

6. Αξιοποίηση παραπροϊόντων της παραγωγικής διαδικασίας των Λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ

Η ολοκληρωμένη διαχείριση και αξιοποίηση του μεγάλου όγκου παραπροϊόντων της παραγωγικής διεργασίας των λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ αποτελεί χρόνιο αίτημα των επιστημονικών φορέων και των ΟΤΑ της περιοχής ( Τεχνικό Επιμελητήριο, Αγροτικοί Συνεταιρισμοί , Επιχειρήσεις, Δήμοι κλπ. ) .
Η αξιοποίηση της τέφρας, η ανάκτηση θερμότητας από τα καυσαέρια, η αξιοποίηση της πλεονάζουσας θερμικής ενέργειας, η αξιοποίηση των υδάτων των ορυχείων για αρδεύσεις κλπ. μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμους πόρους και να αναπτύξουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής.
Οι προτάσεις των επιστημονικών φορέων για την δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης , που θα απέφερε πόρους και θα ανέπτυσσε νέες παραγωγικές δραστηριότητες, επωφελεία όλων των παραγωγικών φορέων αλλά και της ΔΕΗ δεν αξιοποιήθηκαν μέχρι σήμερα.

Προτάσεις :
- Αξιοποίηση των πορισμάτων των επιστημονικών φορέων για την ανάπτυξη δράσεων εκμετάλλευσης των παραπροϊόντων των ενεργειακών και εξορυκτικών διεργασιών
- Υποστήριξη της έρευνας και χρηματοδότηση επενδύσεων στην κατεύθυνση της ολοκληρωμένης διαχείρισης της ενεργειακής παραγωγής
- Παροχή Κινήτρων - Ενημέρωση – Εκπαίδευση - Υποκίνηση -Υποστήριξη επενδύσεων
- Ενσωμάτωση της κατεύθυνσης ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής ενέργειας στα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων και τα Ινστιτούτα της περιοχής και της χώρας για την υποστήριξη των επιχειρηματικών δράσεων